جوان آنلاین: سیستان و بلوچستان با ۱۸۰ هزار کیلومتر مربع وسعت، ۴/۱۱ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده که طی چند دهه اخیر و به دلیل تغییر اقلیم و کاهش بارش‌ها شرایط آب و هوایی منحصر به فردی را تجربه می‌کند. خشکسالی و فقر منابع آبی تنها چالش‌های این روز‌های این منطقه نیست و علاوه بر این هزینه‌های بالای تأمین، نگهداری و توزیع آب به دلیل پراکندگی جمعیت، مشکلات زیادی برای سیستان و بلوچستان به وجود آورده که نمی‌توان تعریف مشخصی از نحوه خدمات‌رسانی‌ها برای این منطقه ارائه کرد. دولت سیزدهم با در نظر داشتن نیاز‌های اصلی مردم هر منطقه از ایران، تأمین آب شرب سیستان و بلوچستان از خط انتقال آب دریای عمان را در حالی به قانون تبدیل و عملیاتی کرد که این طرح برای کاربری صنعت در کشور تعریف شده است.
سال ۱۴۰۲ یکی از سخت‌ترین سال‌های بی‌آبی در سیستان و بلوچستان بود. خشکسالی‌هایی که از سه دهه پیش شروع شده بود از سال ۱۳۹۸ به طرز بی‌سابقه‌ای شدت گرفت و مردم این منطقه را تحت فشار قرار داد. آنطور که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان عنوان کرده بود، سال گذشته چهارمین سالی بود که خشکسالی بی‌سابقه را پشت سر می‌گذاشتند و در ۳۰ سال گذشته چنین وضعیتی وجود نداشت. علیرضا قاسمی با اشاره به اینکه منابع آبی هر سال بیشتر از سال گذشته دچار افت می‌شود و یکسری اقدامات در سیستان و بلوچستان انجام شده است، گفت: «نیمه دوم هر سال، برنامه‌ریزی‌ها برای عبور از پیک مصرف سال آینده انجام می‌شود، یعنی فصل گرما که برای ما از فروردین تا اواسط مهر ادامه دارد، بنابراین باید برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهیم تا در این فصل‌ها حداقل همان میزان آب موجود پایدار باشد و بعد به دنبال احداث توسعه و اقدامات دیگر برویم.» وی ادامه داد: «در سال ۱۴۰۱ به لطف پیگیری‌های انجام شده و حمایت‌هایی که در استان و کشور به خصوص نگاه ویژه وزیر به این خطه انجام شد، حدود ۱۴۸ چاه کف شکنی، لایروبی، حفر و تجهیز جدید شدند و توانستیم حدود هزار و ۲۰ لیتر در ثانیه آب تولید کنیم که ما را برای مقابله با تنش آبی تابستان آماده کند.»
حمایت دولت از پروژه انتقال آب
با روی کار آمدن دولت سیزدهم دسترسی پایدار به آب شرب، توسعه زیرساخت‌های آبرسانی و رفع محرومیت از مناطق کمتر برخوردار به طور ویژه در اولویت کاری وزارت نیرو قرار گرفت به گونه‌ای که با حمایت‌های دولت طرح‌های کلانی برای رفع کاستی‌های آبی این خطه کهن از جمله ابرپروژه انتقال آب از دریای عمان به اجرا درآمد. اجرای این طرح آنقدر برای سیستان و بلوچستان مهم و حیاتی است که استاندار هم اعلام کرده که عملیاتی شدن ابرپروژه انتقال آب از دریای عمان نقش مهمی در تأمین آب پایدار در حوزه شرب و صنعت و رونق و توسعه اشتغال دارد و ضمن جلوگیری از حاشیه‌نشینی، تحولات اقتصادی بزرگی را برای این استان رقم خواهد زد. محمد کرمی با اشاره به دیگر مزایای اجرای این طرح ملی در سیستان و بلوچستان گفت: «این اقدام منجر به حفظ و صیانت از آب‌های زیرزمینی، کمک به توسعه و عمران سواحل مکران به عنوان گنج پنهان (به تعبیر مقام معظم رهبری) و ارتقای پیشرفت اقتصادی این منطقه استراتژیک خواهد شد.» وی با بیان اینکه عملیات اجرایی این طرح ملی از سال ۱۴۰۰ آغاز شده است، افزود: «احداث سامانه آبگیر، تأسیسات شیرین‌سازی و نمک‌زدایی و سامانه انتقال آب شامل اجرای خطوط انتقال آب و ایستگاه‌های پمپاژ از جمله اجزای این طرح است که با اعتباری بالغ بر ۱۰۰ هزار میلیارد تومان با پیشرفت خوبی در حال اجراست.»
احیای دوباره سیستان و بلوچستان
زخم‌های خشکسالی هر سال در جنوب شرق کشور عمیق‌تر می‌شود، این وضعیت در سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان ایران که منابع تأمین آب آن پایدار نیست، مدت‌هاست شکل بحرانی به خود گرفته است. در این میان خشکسالی آسیب‌های جدی بر روند طبیعی فعالیت‌های انسانی، حیات گیاهی و زندگی جانوری و همچنین تأثیر آن بر حوزه کشاورزی، صنعت، اقتصادی، اجتماعی و میزان آب‌های سطحی و زیرزمینی در این خطه گذاشته است. سیستان و بلوچستان حدود سه دهه است که درگیر تبعات تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های مزمن و کمبود شدید منابع آبی بوده و در بین استان‌های کشور کمترین میزان بارش‌ها را به خود اختصاص داده که این کمبود مشکلات فراوانی را برای مردم به دنبال داشته است. افزایش تخریب مراتع بر اثر تشدید چرا و عدم پراکنش صحیح دام در مرتع به دلیل کاهش و فقر پوشش گیاهی، افزایش بیکاری بر اثر از بین رفتن مشاغلی همچون دامداری و کشاورزی، صیادی، حصیر بافی و تشدید مهاجر و افزایش معضلات ناشی از حاشیه‌نشینی در شهر‌های بزرگ از دیگر پیامد‌های خشکسالی‌های مدام در استان است.
خشکسالی سیستان و بلوچستان عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و زیر زمینی و بروز پدیده‌های مختلف نظیر طوفان ریزگرد‌ها را به همراه داشته که اثرات مخرب آن به راحتی در همه بخش‌ها نظیر حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی قابل لمس و مشاهده است.
بر اساس آخرین ارزیابی خسارات وارده ناشی از خشکسالی در سیستان و بلوچستان شاهد عدم کشت اراضی آبی در سطح ۷۵ هزار و ۲۱۵ هکتار، کاهش عملکرد باغات استان به میزان ۵ هزار و ۵۰۰ تن، کاهش تولیدات دام سبک به میزان ۷ هزار تن، کاهش ۳ هزار تن تولیدات دام سنگین و ۵۰باب دامداری روستایی هستیم. اما اجرای ابرپروژه انتقال آب از دریای عمان و تأمین بخشی از آب سیستان و بلوچستان از طریق آن می‌تواند مشکلات زیادی را در این منطقه رفع کند. استاندار سیستان و بلوچستان در تشریح آخرین وضعیت اجرایی طرح انتقال آب از دریای عمان گفت: «در فاز اجرای سامانه انتقال آب، عملیات نقشه‌برداری و تملک اراضی به اتمام رسیده و عملیات لوله‌گذاری بیش از ۴۸۰ کیلومتر از خط انتقال به پیمانکاران واگذار و برای اجرای ۲۲۶ کیلومتر از مسیر باقیمانده، پیمانکار انتخاب شده است.»
به گفته مقام عالی دولت در استان سیستان و بلوچستان، هدفگذاری برای پیشبرد عملیات اجرایی این طرح در دو جبهه کاری انجام شد و با توجه به گستردگی این پروژه ملی، مشاوران و پیمانکاران متعددی عهده‌دار عملیات اجرای این طرح هستند که این امر سبب ایجاد اشتغال برای هزار و ۷۳۰ نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم شده است.
در همین رابطه مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان هم با بیان اینکه کل میزان تخصیص آب از خط انتقال آب دریای عمان برای سیستان و بلوچستان، ۱۱۶ میلیون متر مکعب است که نیاز آب شرب منطقه سیستان به صورت کامل در طرح آبرسانی از دریا دیده شده است، گفت: «با پیگیری‌های انجام شده، تخصیص آب برای منطقه سیستان از طرح انتقال آب دریای عمان افزایش یافت و به حدود ۵۰میلیون مترمکعب در سال رسید.» قاسمی افزود: «ابرپروژه انتقال آب از دریای عمان به منظور پایداری آب شرب سیستان و بلوچستان و رفع کمبود آبی نقاط مختلف استان در دولت سیزدهم مورد توجه ویژه قرار دارد که با ساخت آبگیر و اجرای خطوط انتقال در نقاط مختلف روند اجرایی مطلوبی را پیش می‌برد.»
